Zalecenia dietetyczne - dieta łatwostrawna
z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego
Dieta łatwostrawna (lekkostrawna) różni się od diety podstawowej doborem produktów spożywczych i sposobem przygotowania potraw. Dieta ma na celu nieobciążanie przewodu pokarmowego pod względem zarówno ilościowym jak i jakościowym. Powinna ona pokrywać zapotrzebowanie kaloryczne i na składniki odżywcze jak dla osoby zdrowej.
Produktami działającymi pobudzająco na wydzielanie soku żołądkowego są: potrawy smażone na tłuszczu, sosy przyrządzane na zasmażkach, mocne wywary z mięsa łub kości, esencjonalne wywary z warzyw i grzybów, galarety z mięsa i z ryb, kawa naturalna i mocna herbata, produkty marynowane, potrawy smażone, pieczone, ostro przyprawione, konserwy mięsne i rybne, alkohol.
W celu zmniejszenia drażnienia mechanicznego błony śluzowej żołądka z diety wyklucza się pieczywo razowe, grube kasze, surowe warzywa i owoce, ponieważ są one źródłem dużej ilości błonnika pokarmowego. Aby nie drażnić termicznie ścian żołądka nie należy podawać potraw zbyt gorących i zbyt zimnych (np. prosto z lodówki). Ograniczenia w spożywaniu warzyw i owoców mogą prowadzić do niedoborów witamin, dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na umiejętny dobór produktów zawierających witaminy oraz podawać suplementy.
Tłuszcze mają pewną zdolność do hamowania wydzielania kwasu solnego i spowolniają opróżnianie się żołądka, co jest zjawiskiem korzystnym w omawianej diecie. Jednak ilość tłuszczu w diecie nie powinna dostarczać ponad 30% z wartości energetycznej diety. Obok tłuszczów łatwo strawnych, czyli śmietanki i masła, w diecie powinny być użyte tłuszcze roślinne.
W celu skrócenia czynności żucia, które działa pobudzająco na wydzielanie soku żołądkowego, potrawy powinny być rozdrobnione, mogą też mieć konsystencję papkowatą. Posiłki powinny być spożywane 5 razy dziennie, o stałej porze i nie być zbyt duże objętościowo. Obfite posiłki mogą pobudzać czynność wydzielniczą żołądka. Małe i często podawane posiłki powodują ciągłe rozcieńczanie soku żołądkowego i sprzyjają gojeniu się owrzodzeń żołądka. Przygotowując jadłospisy, należy uwzględnić indywidualne upodobania pacjenta, a zwłaszcza wykluczać te produkty i potrawy, które są źle tolerowane.
Zadania diety
Dieta łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego jest przeznaczona dla chorych cierpiących na chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy. Wykorzystywana jest w okresie trwania choroby wrzodowej, jak również w okresie rekonwalescencji. Stosowana jest także w nieżytach żołądka, w refluksie żołądkowo-przełykowym. Może być też stosowana w innych schorzeniach.
Zalecenia żywieniowe
• Jeść 5 małych objętościowo posiłków w ciągu dnia;
• Posiłki spożywać o regularnych porach z 2 - 3 godzinnymi przerwami;
• Między posiłkami można tylko pić wodę mineralną lub inne napoje obojętne, np. słabe niesłodzone napary herbaty;
• Pierwszy posiłek należy spożywać w ciągu pierwszej godziny po przebudzeniu;
• Ostatni posiłek należy spożywać około 2 - 3 godziny przed snem;
• Należy spożywać posiłki świeżo przygotowane (przyrządzane tego samego dnia);
• Potrawy należy bardzo dokładnie żuć;
• Należy unikać spożywania owoców oraz słodyczy na ostatni posiłek;
• Nie należy pić w trakcie posiłku;
• Należy wypijać co najmniej 1,5 litra płynów dziennie;
• Tłuszcze dobrej jakości (olej, oliwa z oliwek, olej lniany) należy dodawać do gotowych potraw;
• Dozwolone warzywa należy spożywać w co najmniej 3-4 posiłkach w ciągu dnia;
• Powinno się spożywać 2 - 3 porcje chudego niesłodzonego nabiału dziennie;
• Należy spożywać co najmniej 3 porcje ryb tygodniowo;
• Należy znacznie wykluczyć spożycie tłustego mięsa i tłustych wędlin;
• Słodycze należy ograniczyć do 1 - 2 małych porcji w ciągu tygodnia;
• Należy ograniczyć sól i ostre przyprawy;
• Należy bezwzględnie unikać alkoholu;
Ponadto:
Zaleca się suplementować dietę preparatami korzystnie wpływającymi na śluzówkę przewodu pokarmowego: Green Care, Ocean 21 ! lub Spirulina Chlorella, AC Zymes,
oraz: Stress Management, C 300 lub C 1000, Vital – do grupy krwi, Witamina D;
• Zaleca się zażywanie enzymów wraz z posiłkami - Digestive Enzymes lub Meal Time;
Regularne przyjmowanie preparatów może pozwolić na złagodzenie lub usunięcie dolegliwości związanych z chorobą oraz na rozszerzenie diety;
• Ruch każdego dnia co najmniej 30 minut, o intensywności adekwatnej do stanu zdrowia i wydolności fizycznej, bez czynności nadmiernie obciążających mięśnie brzucha;
- Łyżkę nasion lnu zaleć szklanką wrzątku, zagotować. Poczekać, aż przestygnie, odcedzić, a następnie wypić (najlepiej na noc), wywar powinien mieć konsystencję gęstego kisielu. Stosować 7 dni, po czym powtórzyć po tygodniowej przerwie.
Najkorzystniejszy schemat jadania posiłków:
– śniadanie: 7.00 – 9.00
– II śniadanie: 10.00 – 12.00
– obiad: 13.00 – 15.00
– podwieczorek: 16.00 – 17.00
– kolacja: 18.00 - 19, najpóźniej 20.00 jeśli jemy podwieczorek, a spać kładziemy się ok. 23.00
Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie łatwostrawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego
Nazwa produktu lub potrawy |
Zalecane |
Przeciwwskazane |
|
Produkty zbożowe |
Pieczywo jasne, mąka orkiszowa, pszenna jasna, drobne kasze (manna, krakowska, jęczmienna łamana), płatki owsiane, jęczmienne, ryż, drobne makarony. |
Pieczywo razowe żytnie i pszenne, rogaliki francuskie, grube kasze (pęczak, gryczana) grube makarony, mąka razowa, mąka żytnia. |
|
Mleko i produkty mleczne |
Mleko zsiadłe, białe sery chude i półtłuste, serek homogenizowany. |
Kefiry, jogurty, sery żółte i topione, sery pleśniowe, Feta, serek typu „Fromage". |
|
Jaja |
Gotowane na miękko, w koszulkach, ścięte na parze w postaci jajecznicy, jaja sadzone, omlety, żółtka do zaprawiania zup. |
Gotowane na twardo, smażone w zwykły sposób, jaja w majonezie. |
|
Mięso, wędliny i ryby |
Mięsa chude: wołowina, cielęcina, kurczak, indyk (najlepiej mięso z piersi i bez skóry), królik, ryby chude, wędliny chude. |
Mięsa tłuste: baranina, wieprzowina, gęś, kaczka, ryby tłuste i wędzone, wędliny tłuste, pasztety, wędliny podrobowe, mięso peklowane, konserwy mięsne i rybne. |
|
Tłuszcze |
Masło, słodka śmietanka, oleje roślinne: rzepakowy, oliwa z oliwek, sojowy, lniany. |
Śmietana, smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde. |
|
Ziemniaki |
Gotowane, gotowane tłuczone i puree. |
Frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane, pyzy, chipsy. |
|
Suche strączkowe |
Żadne. |
Wszystkie są zabronione: groch, fasola, bób, soczewica, soja. |
|
Warzywa |
Marchew, kalafior, buraki, dynia, szpinak, kabaczki, młody zielony groszek, młoda fasolka szparagowa; warzywa z wody z dodatkiem świeżego masła bez zasmażek, na surowo: zielona sałata, cykoria, pomidory bez skórki, utarta marchewka z jabłkiem. |
Wszystkie warzywa kapustne (czasem dopuszcza się niewielki dodatek kapusty włoskiej), papryka, szczypiorek, cebula, ogórek, rzodkiewka, kukurydza, warzywa zasmażane, warzywa konserwowane octem, grzyby. |
|
Owoce |
Owoce dobrze dojrzałe bez pestek i skórki, gotowane ew. przetarte: jabłka, truskawki, morele, brzoskwinia; rozcieńczone soki z owoców jagodowych (maliny, jeżyny, porzeczki) lub cytrusów. Ewentualnie - niewielkie ilości przetartych owoców surowych. |
Wszystkie owoce surowe, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, owoce suszone, orzechy. |
|
Cukier i słodycze |
Cukier, miód, dżemy bez pestek w ograniczonej ilości. |
Chałwa, czekolada, słodycze zawierające tłuszcz, kakao, orzechy. |
|
Przyprawy |
Tylko łagodne: sól, cukier, sok z cytryny, koper zielony, wanilia, majeranek, melisa. |
Ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan, maggi, kostki bulionowe. |
|
Zupy |
Kleiki, krupnik z dowolnej kaszy, zupa jarzynowa z dowolnych warzyw (ew. przetarta), zupa ziemniaczana, zupy zagęszczane zawiesiną mąki w wodzie lub słodkiej śmietance - bez zasmażek, zupy zaciągane żółtkiem lub z dodatkiem świeżego masła. |
Rosół, zupy na wywarach z mięsa lub z kości, zupy zaprawione zasmażkami lub kwaśną śmietaną, zupy z proszku, zupy z przeciwwskazanych owoców lub warzyw, kapuśniak, zupa ogórkowa, fasolowa, grochówka, cebulowa, grzybowa. |
|
Potrawy z mąki i kaszy |
Kasze gotowane na sypko lub rozklejone, budynie z kaszy z dodatkiem mięsa, warzyw, pierogi leniwe. |
Smażone, kotlety z kaszy, kluski kładzione, francuskie, zacierki. |
|
Potrawy mięsne i rybne
|
Gotowane, duszone bez uprzedniego obsmażania, pieczone w folii aluminiowej, w rękawie foliowym lub w pergaminie, potrawki, pulpety, budynie. |
Smażone, duszone, pieczone w sposób tradycyjny.
|
|
Desery |
Kompoty z dozwolonych owoców, z owoców pestkowych kompoty przecierane, kisiele, musy, galaretki - z owoców dozwolonych; owoce, biszkopty, ciasto drożdżowe, wszystkie desery mało słodzone. |
Torty i ciasta z kremem lub z bitą śmietaną, pączki, faworki, tłuste ciasta, ciasta francuskie, piaskowe, kruche, makowiec. |
|
Napoje |
Herbata, mleko, kawa zbożowa z mlekiem. |
Mocna herbata, kawa naturalna, napoje gazowane, kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe. |
|
Metody przyrządzania posiłków
Dozwolone gotowanie w wodzie i na parze, duszenie bez obsmażania w tłuszczu, pieczenie w folii aluminiowej, w rękawie foliowym, w pergaminie.
Przeciwwskazanymi są: smażenie, grillowanie.
Tłuszcz najlepiej dodawać do gotowych potraw. Do zagęszczania zup i potraw można wykorzystać zawiesinę z mąki i śmietanki lub wody. W celu zwiększenia rozdrobnienia posiłków można podawać zupy przecierane. Soki z warzyw i owoców podawać rozcieńczone z wodą. Temperatura potraw nie powinna być ani za wysoka, ani za niska, aby nie nastąpiło podrażnienie termiczne błony śluzowej żołądka.
Jeżeli stan zdrowia na to pozwala, można do diety sporadycznie włączać pewne produkty, pod warunkiem, że nie będą po ich spożyciu występowały dolegliwości bólowe.
Są to:
- Słaba naturalna kawa
- Pieczywo pszenne razowe z dodatkiem słonecznika
- Ser żółty z obniżoną zawartością tłuszczu
- Brokuły
- Kalafior
- Wiśnie
- Śliwki
- Kiwi
- Melon
Pamiętaj!
Ważne jest obserwowanie i słuchanie sygnałów swego organizmu. Należy wykluczać z diety te produkty i potrawy, które są przez organizm nieprzyswajalne, nawet jeżeli są z grupy „zalecanych”. Wraz z poprawą stanu zdrowia powoli wprowadzać produkty wartościowe, takie jak owoce i warzywa - najpierw gotowane al dente, potem próbować surowe przeciery i w końcu surowe owoce i warzywa. Dobór produktów uzależnia się bowiem od indywidualnej tolerancji każdej osoby.
Przykładowy jadłospis
Śniadanie:
Chleb pszenny z masłem, polędwica z indyka, pomidor, banan, słaba herbata
Kajzerka z chudym serem twarogowym i powidłami śliwkowymi, napój owocowy
Obiad:
Krupnik z kaszy jęczmiennej
Klopsiki drobiowe w sosie koperkowym, ryż, marchewka gotowana z odrobiną masła
Jabłko pieczone z dżemem z dzikiej róży z sosem waniliowym
Podwieczorek:
Galaretka z jabłkiem, herbatniki
Kolacja:
Zapiekanka z makaronu i warzyw, sałata z oliwą z oliwek i ziołami, herbata owocowa
śniadanie
kawa zbożowa, pieczywo mieszane, pasta z indyka i warzyw, powidła śliwkowe
II śniadanie
jajko na miękko, pieczywo mieszane, sałata, herbata
obiad
żurek z grzankami, klopsiki z indyka gotowane w sosie cytrynowym,
ziemniaki puree, sałatka z pomidorów bez skórki, mus z przetartych jabłek
podwieczorek
galaretka owocowa, herbatniki
kolacja
pierogi leniwe, sałatka z włoszczyzny z oliwą, herbata ziołowa
- Oliwa z oliwek zobacz, jaką wybrać>>
Przykład diety lekko strawnej stosowanej w przewlekłym zapaleniu jelit
śniadanie
herbata gorzka, bułka czerstwa, jajecznica na parze
II śniadanie
sucharek, twarożek z przecierem z dyni, herbata ziołowa
obiad
sok warzywny świeży rozcieńczony wodą przegotowaną, pulpet cielęcy,
ziemniaki puree,
marchewka puree
podwieczorek
kisiel z wywaru czarnych jagód, biszkopty
kolacja
ryż z marmoladką z jabłek, herbata z melisy.
Mięso z indyka to jedno z najlepszych źródeł pełnowartościowego białka na naszym stole. Ilość kalorii w chudych częściach indyka, np. w piersi bez skóry jest niewielka – 84 kcal/100 g, podobnie jak u ryb morskich np. dorsza, mintaja.
Korzystnie jest dostosować zalecenia żywieniowe - dieta lekkostrawna z dietą zgodną z grupą krwi.
Należy wybierać produkty żywnościowe spośród zalecanych i obojętnych dla danej grupy krwi.
Przykładowy jadłospis dieta lekkostrawna dla grupy krwi AB
Dieta jest stopniowo rozszerzana, w miarę poprawy stanu pacjenta.
I Dzień
Śniadanie:
Kleik ryżowy z jabłkiem
Napar z suszonych czarnych jagód
II Śniadanie:
Zmiksowane jabłko
Obiad:
Zupa jarzynowa przecierana
Marchewka gotowana i olej lniany – zmiksować
Herbata rumiankowa
Podwieczorek:
Gruszka gotowana
Kolacja:
Dynia gotowana z kluskami ryżowymi
Herbata miętowa
II Dzień
Śniadanie:
Ryż z pietruszką i marchewką, olejem lnianym – zmiksować
Zielona herbata
II Śniadanie:
Kisiel z jabłkiem tartym
Obiad:
Żurek orkiszowy z jajkiem (zmiksowany)
Ziemniaki gotowane, buraczki gotowane, mięso z królika, zmiksowane
Sok przecierany z jabłek
Podwieczorek:
Mus jagodowy
Kolacja:
Krem selerowy z ryżem
Herbata ziołowa
III Dzień
Śniadanie:
Kaszka orkiszowa na mleku sojowym z olejem lnianym, starte jabłko
Zielona herbata
II Śniadanie:
Mus dyniowy
Obiad:
Zupa marchewkowa z ziemniakami
Potrawka z jagnięciny z ryżem i jarzynami
Surówka z gotowanego selera z jabłkiem i olejem lnianym
Podwieczorek:
Kisiel z jagodami
Kolacja:
Cukinia przecierana z lanymi kluskami orkiszowymi
Herbata rumiankowa
Odżywianie zgodne z grupą krwi A>>
Odżywianie zgodne z grupą krwi B>>
Odżywianie zgodne z grupą krwi 0>>
Odżywianie zgodne z grupą krwi AB>>
O tłuszczach słów kilka. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega 3, omega 6 i ich wpływ na zdrowie człowieka>>
O tłuszczach słów kilka Cz.2 Oliwa z oliwek. Jaką wybrać>>
Opracowała: Renata Kłosowicz
Bibliografia:
Gastroenterologia Nettera. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2010.
Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka tom II. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010.
Adam Krechowiecki, Florian Czerwiński: Zarys anatomii człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie